3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. Pułkownika Jana Kozietulskiego
Suwalski Oddział Kawalerii Wojska Polskiego
3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich w Suwałkach, stacjonujący w byłych koszarach rosyjskiego pułku huzarów, wpisał się w naszą historię narodową, męstwem, dumą i honorem Polaka.
Historia pułku
– Pułk Szwoleżerów Mazowieckich, powstał z 201 Ochotniczego Pułku Szwoleżerów. Pułk ten, wziął czynny udział w wojnie z bolszewikami, w 1920 roku. Dowódca tego szwadronu major Riss, reprezentował jego kierowniczą władzę, którego wysiłki organizacyjne miały być uzupełniane częściowo przez 5 i 7 pułk ułanów. Na bazie wspomnianego pułku, utworzono również szwadron karabinów maszynowych pod dowództwem ppor. Jana Kossowskiego i pluton łączności zorganizowany przez adiutanta pułku por. Waleriana Bogusławskiego. Ich wysoki, poziom intelektualny nadał pułkowi specjalne cechy, a szczególne poczucie patriotyzmu i zamiłowanie do koni i szabli nie miały sobie równych. Pierwszym dowódcą pułku został major Stefan Kulesza – czytamy w opracowaniach historycznych Jana Bugajskiego historyka.
Szarża ułańska
Pułk Szwoleżerów z Suwałk, w okresie działań wołyńskich, zamykających wojnę polsko – bolszewicką, występuje w zmasowanej kawalerii, tworzącej korpus jazdy pod dowództwem pułkownika Juliusza Rommla. Działania te miały polegać na pościgu i dekoncentracji wroga. Pułk idąc w straży przedniej, przed lekką jazdą konną stoczył szereg potyczek o przeprawy z tylnymi strażami kawalerii nieprzyjaciela. Jak zatem widać, suwalscy szwoleżerowie, w znacznym stopniu przyczynili się do wygranej nad bolszewicką nawałą.
Pułk w okresie pokoju
Bitwa warszawska, dała młodym szwoleżerom możliwość zmierzenia się w konnym boju z głośną w Europie kawalerią Gaja i Budionnego. Zwycięstwo odniosła słuszna sprawa i moralna tężyzna słabszych ilością Polaków. Po demobilizacji ochotnicze szwadrony nie przestały istnieć. Więzy krwi złączyły ich moralnie. Dzień święta pułkowego obrano na 2 sierpnia. W rocznicę powołania do życia 201 Pułku Szwoleżerów, a było ono uroczyście obchodzone po raz pierwszy w Wołkowysku w 1921 roku. Braterskie związki z ziemią warszawską, jakie powstały podczas formowania pułku, pozwoliły stworzyć jego nazwę jako 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich.
Pułk w kampanii wrześniowej
W kampanii wrześniowej mającej miejsce w 1939 roku, Pułk Szwoleżerów Mazowieckich, znajdował się w składzie Suwalskiej Baterii Konnej. Dwa szwadrony pułku dokonały dnia 3 września 1939 roku, zwiadu na teren Prus Wschodnich. Pułk przebił się do Puszczy Białowieskiej, a następnie w składzie Grupy Operacyjnej Polesie, dowodzonej przez generała Franciszka Kleeberga, walczył pod Wolą Gułowską i Kockiem z najeźdźcą niemieckim. Skapitulował jako jeden z ostatnich dnia 6 października 1939 roku. Został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, za swoje zasługi dla ojczyzny.
Reaktywacja pułku
W listopadzie 1942 roku, doszło do odtworzenia pułku w ramach IV Inspektoratu Suwalskiego AK. Pułk ten, prowadził działania dywersyjno rozpoznawcze w Obwodzie Augustowskim. Zakończył swoje istnienie składając broń wojskom Armii Czerwonej w lipcu 1944 roku w okolicach Augustowa.
Sztandar
Sztandar, ze znajdującymi się na nim herbami ziemi płockiej, posiada dużą wartość artystyczną. Ofiarowała go pułkowi ziemia płocka. Marszałek Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar 2 kwietnia 1922 roku w Łazienkach w Warszawie. W chwili obecnej, został powołany Szwadron Honorowy 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich, któremu dowodzi Piotr Szakacz.
Stanisław Michałowski
Stanisław Michałowski urodził się dnia 7 lutego 1909 roku w Koziej Woli, województwo świętokrzyskie. W wieku 3 lat został sierotą wychowywaną przez siostrę matki. Gdy w roku 1932 dostał powołanie do wojska, nie wiedział gdzie są Suwałki, a od wuja usłyszał, że to w głębi Rosji. Dostał przydział do 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich w Suwałkach, do 4 szwadronu. Miał konia maści karej o imieniu Tustep. Człowiek o nazwisku Michałowski, prowadzący suwalską restaurację, gdy dowiedział się, że nosi to samo nazwisko, dał mu list polecający do swojego brata będącego kierownikiem w nowo powstałych Zakładach Metalowych w Skarżysku-Kamiennej. Tak więc po odbyciu służby wojskowej Stanisław trafił do pracy w Zakładach Metalowych, w których prywatne laboratorium chemiczne miał Prezydent Mościcki. Po wybuchu wojny został przez Niemców zabrany na roboty przymusowe do Lipska, a po wojnie znów wrócił do pracy w Zakładach Metalowych w Skarżysku-Kamiennej.
Ewa Michałowska – Walkiewicz