41 Suwalski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

Rodowód swój wywodzi z 1 Pułku Strzelców Suwalskich formowanego w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej  w roku 1918. Jako datę oficjalnego powstania pułku przyjmuje
się dzień 19 grudnia 1918 roku, w którym to ukazał się pierwszy rozkaz organizacyjny.

Początkowo występował w składzie dwóch batalionów. Dopiero w sierpniu 1919 roku został uzupełniony III batalionem sformowanym z kompanii obserwacyjnych Dowództwa Obrony Kresów Suwalskich. W lipcu 1919 roku pułk został przemianowany na 41 Suwalski pułk piechoty.

W połowie lutego 1919 roku pułk wyruszył na front przeciwrosyjski w rejon Mosty – Skidel
i obsadzał tereny opuszczane stopniowo przez Niemców. W pierwszych dniach marca brał udział w wypieraniu Rosjan w kierunku północnym i przeprowadził udane natarcie na Szpilki. 30 marca obsadza rubież Dźwiny i stad rusza na Lidę. Od 16 kwietnia toczył zażarte walki o miasto. Walki kończą się zwycięstwem.

W końcu kwietnia przetransportowano pułk na północ celem obrony Wilna.
Tam w krwawych walkach w rejonie Niemierzy i Ogrodnik pułk po raz wtóry zmusza przeciwnika do odwrotu na wschód. Pułk wkroczył do Wilna.

W połowie czerwca pułk otrzymał rozkaz obsadzić Suwalszczyznę. Właśnie tutaj dołączył III batalion, który do tej pory obsadzał linę demarkacyjną wzdłuż Kanału Augustowskiego
aż po granicę Prus Wschodnich.

Od połowy lipca 1919 pułk bierze udział w ofensywie na Mińsk.

Od końca sierpnia 1919 roku do marca 1920 roku pułk przebywa na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej. Po zluzowaniu zostaje przetransportowany do Kalenkowicz i stąd wyrusza na ” wyprawę kijowską”. 25 kwietnia zajmuje Owrucz, a 28 kwietnia rusza
w kierunku Malina i wykonuje uderzenie na stację kolejową.

11 maja pułk obsadził stanowiska na przedmościach Kijowa, w rejonie Browary – Kniażyce. Tu przez wiele dni odpierał ataki Rosjan, którzy starali się wyprzeć oddziały pułku za Dniepr. Także wypad na Trebuchowo zakończył się sukcesem.

Na skutek przerwania się armii konnej Budionnego na tyły 3 Armii, oddziały polskie rozpoczęły odwrót spod Kijowa. Pułk prowadził działania opóźniające. Walczył nad Uszą, stoczył zacięty bój o Owrucz. Mimo zwycięstwa, zmuszony był cofnąć się dalej. Bronił Skorodna, a 22 czerwca rozbił brygadę piechoty rosyjskiej, zadając jej wielkie straty i zdobywając 12 karabinów maszynowych.

W latach 1919–1920 zginęło w walkach 262 oficerów i szeregowych. Największe skupiska mogił żołnierzy pułku znajdowały się w Lidzie oraz w Borkowie i m. Rudnia Nikołajewska za Kijowem.

Za bohaterstwo w walce 42 żołnierzy odznaczono Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, a 243 – Krzyżem Walecznych. Także sztandar jednostki został uhonorowany Orderem „Virtuti Militari” V klasy.

W okresie międzywojennym 41 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr III w Suwałkach, a kadra batalionu zapasowego w Grodnie. Wchodził w skład 29 Dywizji Piechoty. 

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 41 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy^[5].

Dowódcy pułku

• mjr Mieczysław Mackiewicz (19 XII 1918 – 5 X 1919)
• mjr Ignacy Oziewicz (p.o. 6 X 1919 – 12 IV 1920)
• mjr Mieczysław Mackiewicz (13 IV – 6 VIII 1920)
• mjr Stanisław Juszczacki (7 VIII – 20 IX 1920)
• mjr piech. Kazimierz Hozer (20 IX 1920 – 30 XI 1924 → Departament I MSWojsk.)
• ppłk piech. Kazimierz Wyderko (p.o. XII 1924 – I 1925)
• płk piech. Konstanty Oświeciński (18 I 1925 – 31 III 1927 → członek OTO)
• płk SG Zdzisław Wincenty Przyjałkowski (31 III 1927 – XI 1928)
• ppłk piech. Witold Adrian Roger Komierowski (I 1929 – VI 1930)
• ppłk dypl. piech. Jarosław Szafran (VI 1930– 1937 → dowódca piechoty dywizyjnej 1 DP Leg.)
• ppłk piech. Kazimierz Wyderko (1937 – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr piech. Władysław Maria Gabriel (10 VII 1922– 1924)
• mjr piech. Tytus Obłaza (1924– †19 XII 1926 Grodno)
• ppłk piech. Witold Adrian Roger Komierowski (V 1927 – I 1929 → dowódca 41 pp)
• ppłk piech. Prymus Żelichowski (IV 1929– X 1931 → dowódca 82 pp)
• ppłk piech. Rafał Zieleniewski (X 1931– VI 1934 → komendant PKU Łódź Powiat)
• ppłk piech. Zygmunt Walerian Juzwa (VI 1934– VII 1935 → komendant PKU Warszawa Miasto III)
• ppłk piech. Erwin Alojzy Wolanek (VII 1935– VIII 1939 → dowódca 134 pp)

Kwatermistrzowie

• kpt. / mjr piech. Stanisław Nosowski (10 VII 1922– 1924 → dowódca II baonu)
• mjr / ppłk piech. Wacław Kaj (X 1924– V 1927 → zastępca dowódcy 9 pp Leg.)
• mjr piech. Wincenty Antoni Zbyszewski (V 1927– 1928)
• mjr piech. Aleksander I Matusiewicz (do XII 1932 → komendant placu Inowrocław^])
• mjr piech. Fidelis Teofil Włodarski (XII 1932– IV 1935 → dowódca baonu)
• mjr piech. Kazimierz Marian Wyziński (IV– VIII 1935 → komendant PKU Suwałki)
• mjr / ppłk piech. Wacław Makatrewicz (VIII 1935^[21] – 1936 → zastępca dowódcy 28 pp)

Oficerowie pułku

• Henryk Gorgoń
• Rudolf Geyer
• Bronisław Marian Jakubowski
• mjr piech. Antoni Kaflowski oficer sztabowy
• Franciszek Jamka-Koperski (dowódca plutonu 1922-1923)
• mjr Edward Łakomy dowódca III batalionu (1928)
• Kazimierz Młodzianowski (nadetatowy)
• Stefan Pasławski (nadetatowy)
• Stefan Rowecki (nadetatowy)
• Nikodem Sulik (nadetatowy)
• por. rez. Zygmunt August Żytomirski

41 obwód przysposobienia wojskowego „Suwałki”

• kmdt obwodowy PW – mjr piech. Roman Piotr Karolczyk
• kmdt powiatowy PW Suwałki –por. kontr. piech. Tadeusz Władysław Szubski
• kmdt powiatowy PW Augustów – por. kontr. piech. Józef Kondratowicz

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Żołnierze odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1921.
W nawiasach podano numer krzyża:

Obsada personalna we wrześniu 1939

• dowódca – ppłk Kazimierz Wyderko
• I adiutant – kpt. Stanisław Czupryna
• II adiutant – NN
• oficer informacyjny – NN
• oficer łączności – kpt. Ignacy Lubowski
• kwatermistrz – kpt. Mieczysław Żukowski
• oficer płatnik– NN
• oficer żywnościowy – ppor. rez. Karol Stanisław Pigłosiewicz
• naczelny lekarz – kpt. dr med. Stanisław Gierałtowski
• kapelan – st. kap. rez. ks. Bolesław Cieciuchowski
• dowódca kompanii przeciwpancernej – por. Kazimierz Orłowski
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Teodor Albrecht
• dowódca kompanii zwiadowców – NN
• dowódca kompanii technicznej –
• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. adm. Stanisław Siedlecki
• dowódca plutonu pionierów – kpt. Antoni Szypiński
• dowódca plutonu przeciwgazowego – NN
• dowódca I batalionu – mjr Edward Euzebiusz Billik
• adiutant batalionu – NN
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – mjr Edward Józef Roth
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Piotr Zadrowski
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – por. Władysław Szymborski
• dowódca 1 kompanii cekaemów – kpt. Marcin Borek
• dowódca II batalionu – mjr Roman Zagłoba-Kaniowski
• adiutant batalionu – por. Józef Golik
• dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Józef Sawicki
• dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Władysław Roszko
• dowódca 6 kompanii strzeleckiej – kpt. Stanisław Łaganowski
• dowódca 2 kompanii cekaemów – por. Marian Franciszek Worek
• dowódca III batalionu – mjr Kazimierz Buncler
• adiutant batalionu – NN
• dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. Witold Stefan Mirowski
• dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Zygmunt Borucki
• dowódca 9 kompanii strzeleckiej – por. rez. Jan Jagłowski
• dowódca 3 kompanii cekaemów – kpt. Stefan Sommer

Symbole pułkowe

3 czerwca 1923 roku gen. Aleksander Osiński wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez mieszkańców powiatów Suwałki i Augustów.

Odznaka pamiątkowa

Odznaka pierwotnie miała kształt owalnej tarczy, na której umieszczono orzeł państwowy oraz wpisano numer i inicjały „41 SPP”. Jednoczęściowa – wykonana w tombaku srebrzonym i oksydowanym, bez emalii. Wymiary: 42×26 mm. Wykonanie: J. Rontensztejn – Suwałki

7 września 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej. Odznaka o wymiarach 45×30 mm ma kształt tarczy pokrytej granatową emalią z żółtym obramowaniem. Na tarczy umieszczony jest srebrny orzeł trzymający rozwiniętą chorągiew z wizerunkiem Krzyża Orderu Virtuti Militari. U dołu numer „41” i gałązki dębowe. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, łączona pięcioma nitami. Na rewersie próba srebra, numer i imiennik grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy. Autorem projektu odznaki był major Bronisłąw Sylwin Kencbok (1898-1940), zamordowany w Charkowie.

23 listopada 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zatwierdził nowy wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej.
Odznaka o wymiarach 33×33 mm ma kształt krzyża (wzorowana na odznakach pułków piechoty Legionów). Centrum odznaki stanowi okrągła tarcza z monogramem „JP”.
Od tarczy odbiegają topory z cyfrą pułkową „41” i cztery wici – strzały. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze, oksydowana. Na rewersie próba srebra, inicjały grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy^[46].

Odznaka żałobna

26 czerwca 1935 roku Minister Spraw Wojskowych „w celu uczczenia i utrwalenia pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w pułkach: 1 szwoleżerów, 41 i 66 piechoty, których Szefem był Zmarły Marszałek oraz dla Korpusu Kadetów Nr 1, który w tytule swoim nosi Nazwisko Marszałka Piłsudskiego – ustanowił stałą oznakę żałobną”. Oznakę stanowiła czarna obwódka, średnicy 3 mm, złożona z podwójnego czarnego sznura – jedwabnego u oficerów i podoficerów zawodowych, a bawełnianego u szeregowców i kadetów – przyszyta
do krawędzi lewego naramiennika kurtki i płaszcza, i noszona stale w służbie i poza służbą do wszystkich rodzajów ubioru wojskowego. źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/41_Suwalski_Pu%C5%82k_Piechoty