Guziki mundurowe urzędników Guberni Augustowskiej

W XIX wieku Suwałki często zmieniały swój status administracyjny. Na przestrzeni wieku były siedzibą władz powiatu, województwa oraz guberni. Zawiłości historii w tym trudnym dla naszego narodu okresie, powodowały częste zmiany przynależności terytorialnej oraz organizacji ośrodków lokalnej administracji. Do roku 1807, czyli utworzenia Księstwa Warszawskiego, miasto było siedzibą powiatu wigierskiego wchodzącego w skład departamentu białostockiego. Władze Księstwa Warszawskiego przeniosły stolicę powiatu do Sejn. Suwalszczyzna znalazła się w departamencie łomżyńskim. Po roku 1815 i upadku Księstwa Warszawskiego nasz rejon znalazł się w obrębie Królestwa Polskiego. W styczniu 1816 roku nowy podział administracyjny ulokował w Suwałkach siedzibę władz województwa augustowskiego. Oto guzik z napisem „W Augustowskie” obowiązujący w latach 1816-1837.

aug1

Województwo Augustowskie

W roku 1837 województwa Królestwa Polskiego przemianowano na gubernie pozostawiając dotychczasowe herby. Decyzją władz carskich Suwałki pozostały stolicą teraz już guberni augustowskiej. Na mundurach urzędników pojawiły się guziki z napisem „G Augustowska”.

 aug2

 

Gubernia Augustowskaaug3

 

Gubernia Augustowska

aug4

Gubernia Augustowska

Dużo bardziej popularne były jednak guziki z samym herbem guberni. Występowały w wielu odmianach. Ich producentami byli Munchheimer i Biertumpfel, których pracownie mieściły się w Warszawie. Spotkałem się też z guzikiem wyprodukowanym przez rosyjskiego wytwórcę.

aug5

Guzik sygnowany: Zyg. Munchheimer Junior

aug6

 Guzik sygnowany: Zygmunt Munchheimer

aug7

 Guzik sygnowany: Munchheimer Junior Wars

aug8

Guzik sygnowany: F. Biertumpfel w War. uli. Senator. nr. 460

aug9

 Guzik sygnowany: F. Biertumpfel w War. uli. Senator. nr. 460

aug10

 Guzik sygnowany: F. Biertumpfel w War. uli. Senator. nr. 460

aug11

 Guzik sygnowany: F. Biertumpfel i Syn w Warszawie

aug12

 Guzik sygnowany: Warszawa F. Biertump. 1841 Ulica Senator.

aug13

 Guzik sygnowany: Warszawa F. Biertump. 1843 Ulica Senatorska

Dość duża ilość zachowanych do dziś egzemplarzy guzików z samym herbem bez napisu może sugerować, że noszone były już przed 1837 rokiem, czyli jeszcze za czasów województwa suwalskiego. Herb bez napisu był uniwersalny i mógł funkcjonować jako godło województwa i guberni. W przypadku guzików sygnowanych rokiem produkcji mamy pewność , że zostały wyprodukowane dla urzędników guberni.  Natomiast starszą produkcją są zapewne guziki Munchheimera.

Z kolejnymi reformami administracyjnymi nie czekano zbyt długo. Już w 1844 roku zmniejszono liczbę guberni Królestwa Polskiego do pięciu. Gubernię augustowską zachowano. Natomiast następna reforma przeprowadzona już po Powstaniu Styczniowym w roku 1866, zwiększyła liczbę guberni do dziesięciu, włączając je bezpośrednio do Cesarstwa Rosyjskiego. Okrojoną gubernie augustowską przemianowano na suwalską. Urzędnikom zmieniono mundury. Pojawiły się na nich guziki z nowym herbem guberni suwalskiej.

aug14

Gubernia Suwalska

W okolicach Suwałk odnajduje się sporadycznie guziki sąsiednich guberni Cesarstwa Rosyjskiego:

aug15

 Gubernia Wileńska

aug16

 Gubernia Kowieńska

aug17

 Gubernia Grodzieńska

Bardzo ciekawym znaleziskiem jest też guzik urzędnika miasta Warszawy z okresu przed rokiem 1866. To jak trafił na Suwalszczyznę pozostanie zagadką.

aug18

Miasto Warszawa

Historię Suwalszczyzny można czytać na wiele sposobów. Powyżej przedstawiłem jeden z nich. Opierając się na zwykłym guziku, który po wnikliwszych badaniach okazuje się bardzo wdzięcznym obiektem pozwalającym odzwierciedlić zachodzące zmiany w administracji na przestrzeni XIX wieku.

Tasior Dariusz „Tasiek”

Suwalskie Stowarzyszenie Miłośników Historii

Suwałki – listopad 2008